Dưới mái trường
Bài 2. Đưa trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ thành bạn của nhà nông
Dùng trí tuệ nhân tạo (AI) để tự động đếm cá giống, xây dựng mô hình sản xuất nấm với cam kết bao tiêu đầu ra - đó là cách các sinh viên Đại học Lạc Hồng (LHU) đang biến công nghệ cao thành công cụ phục vụ nhà nông. Thay vì lý thuyết, những dự án này mang đến giải pháp thực tiễn, trực tiếp giải quyết các vấn đề trong sản xuất và mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp địa phương.
Trí tuệ nhân tạo “giải phóng” sức người trong nuôi trồng thủy sản
Nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi cá, là một ngành kinh tế mũi nhọn nhưng cũng ẩn chứa nhiều thách thức. Một trong những công đoạn tốn nhiều thời gian và dễ xảy ra sai sót nhất chính là việc đếm cá giống. Theo phương pháp thủ công, người nông dân phải dành hàng giờ liền để vớt, đếm từng con cá nhỏ, vừa mệt nhọc, vừa có độ chính xác không cao, ảnh hưởng trực tiếp đến việc hoạch định sản lượng và quản lý chi phí thức ăn.
Từ thực tế này, một nhóm sinh viên từ Khoa Công nghệ thông tin, Trường Đại học Lạc Hồng đã bắt tay vào nghiên cứu và cho ra đời hệ thống COUNTFISH – giải pháp đếm cá giống hoàn toàn tự động. Ứng dụng này là sự kết hợp giữa thị giác máy tính (computer vision) và học sâu (deep learning).
Hệ thống hoạt động dựa trên nguyên tắc sử dụng camera để ghi lại hình ảnh hoặc video đàn cá giống đang di chuyển. Sau đó, mô hình AI đã được “huấn luyện” với hàng ngàn dữ liệu từ các trang trại thực tế sẽ tự động phân tích, nhận diện và đếm chính xác số lượng cá thể trong thời gian cực ngắn. Kết quả không chỉ nhanh chóng mà còn có độ tin cậy vượt trội so với phương pháp thủ công.
Chia sẻ về dự án, sinh viên Lê Thị Hoàng Giang, thành viên nhóm nghiên cứu cho biết: Ý tưởng của COUNTFISH đến từ một lần chúng em có dịp đến thăm một trang trại nuôi cá ở địa phương. Sau khi khảo sát thực địa, thu thập và tiền xử lý dữ liệu, phát triển mô hình học sâu dựa trên kiến trúc YOLOv11, đến thiết kế giao diện người dùng và kiểm thử thực tế tại các trại cá giống địa phương. "Mỗi giai đoạn được thực hiện một cách cẩn trọng, có sự phối hợp chặt chẽ giữa chuyên gia AI, kỹ sư phần mềm và người trực tiếp nuôi cá, nhằm đảm bảo tính khả thi khi áp dụng vào điều kiện thực tế sản xuất".
COUNTFISH không chỉ là một công cụ công nghệ, mà còn là một giải pháp mang lại giá trị thiết thực cho người nông dân.
COUNTFISH giải quyết triệt để vấn đề đó bằng cách sử dụng thị giác máy tính để phát hiện và đếm cá một cách tự động, chính xác và nhanh chóng, chỉ trong vài giây cho mỗi mẻ cá. Tác động thực tế có thể nhìn thấy rõ ràng: quy trình thả nuôi trở nên chuẩn xác hơn, giúp hạn chế lãng phí giống, phân bổ mật độ nuôi hợp lý, và từ đó tối ưu hóa chi phí thức ăn, diện tích và nhân công.
ThS Phan Thị Hường, giảng viên Khoa CNTT (LHU), người hướng dẫn dự án nói: Quan trọng hơn, người nuôi giờ đây có thể đưa ra các quyết định quản lý dựa trên dữ liệu đáng tin cậy, thay vì phán đoán cảm tính. Trong bối cảnh ngành thủy sản đang tiến dần đến số hóa và tự động hóa, COUNTFISH đóng vai trò như một bước chuyển đổi mềm mại nhưng mạnh mẽ, góp phần nâng cao năng suất, giảm rủi ro và tăng sức cạnh tranh cho người nông dân Việt Nam.
Nấm mối đen: Đột phá từ mô hình kinh doanh tuần hoàn và chia sẻ công nghệ
Nếu COUNTFISH là lời giải cho bài toán tự động hóa, thì dự án sản xuất nấm mối đen của nhóm sinh viên ngành Công nghệ thực phẩm (LHU) lại là một ví dụ điển hình về đổi mới sáng tạo trong mô hình kinh doanh và tạo dựng chuỗi giá trị bền vững.
Nấm mối đen không phải là sản phẩm xa lạ trên thị trường. Tuy nhiên, thay vì cạnh tranh trực tiếp về sản phẩm, nhóm sinh viên này đã tạo ra một lối đi riêng, mang lại giá trị khác biệt và xây dựng mối quan hệ cộng sinh với người nông dân. Điểm độc đáo của dự án nằm ở mô hình kinh doanh tuần hoàn khép kín: nhóm không chỉ bán phôi nấm chất lượng cao mà còn cam kết bao tiêu đến 70% sản phẩm đạt chuẩn cho các nhà vườn đã mua phôi.
ThS. Mai Hương Trà, cố vấn kỹ thuật của dự án, nhận định: So với các sản phẩm nấm mối đen hiện có, dự án của các bạn sinh viên LHU nổi bật nhờ quy trình sản xuất được tối ưu hóa và ứng dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến. Điều này giúp tạo ra sản phẩm có chất lượng vượt trội và giá thành cực kỳ cạnh tranh. Điều này tạo ra lợi thế lớn cho người sản xuất.
Chính sách này đã giải quyết được lo lắng lớn nhất của người sản xuất: Đầu ra cho sản phẩm. Việc được đảm bảo thu mua với mức giá tốt giúp nhà nông yên tâm sản xuất, không còn lo rủi ro hàng tồn kho. Hơn thế nữa, dự án còn đi một bước xa hơn khi chuyển giao công nghệ trồng nấm hoàn toàn miễn phí, đồng thời tư vấn, hỗ trợ thiết kế nhà xưởng sao cho tối ưu hiệu quả và chi phí.
Mô hình này không chỉ tạo ra công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn thể hiện một tầm nhìn xa hơn về trách nhiệm xã hội. Dự án cam kết trích 15% doanh thu từ việc bán sản phẩm tại các kênh bán lẻ (siêu thị, nền tảng trực tuyến) để thành lập quỹ học bổng và hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó, với định hướng phát triển bền vững, toàn bộ bao bì sản phẩm sẽ sử dụng vật liệu sinh học, góp phần giảm thiểu rác thải nhựa.
Nhận xét về tiềm năng của dự án, TS Nguyễn Văn Tân, Đồng Trưởng Làng Design Thinking – Techfest Quốc gia, cho hay: Đây là một mô hình kinh doanh vô cùng thông minh và nhân văn. Nó vượt qua tư duy “mua đứt bán đoạn” thông thường để xây dựng một hệ sinh thái nơi tất cả các bên cùng có lợi: Dự án có nguồn cung ổn định, nông dân có đầu ra và thu nhập đảm bảo. Việc chia sẻ công nghệ và cam kết vì cộng đồng chính là chìa khóa tạo nên sự khác biệt và sức sống lâu dài cho dự án này.”
Từ hệ thống AI đếm cá đến mô hình kinh doanh nấm tuần hoàn, các sinh viên LHU đã chứng tỏ rằng công nghệ và tri thức khi được đặt đúng chỗ sẽ tạo ra những giá trị to lớn, không chỉ về kinh tế mà còn về xã hội, góp phần đưa nền nông nghiệp địa phương tiến nhanh và bền vững trên con đường hội nhập.
Bài 1. Để AI “cất tiếng nói” về lòng trắc ẩn
LHU; Trí tuệ nhân tạo; Kế hoạch số 469-KH/TU; Nấm mối đen; COUNTFISH
Tin liên quan
